Türkiye’deki sürücü eğitiminin niteliğini değerlendirmek için bir yerlerle mukayese etmek gerekir.Türkiye AB ye girmek için çaba sarf ettiğine ve bu ülkelerin standartlarını benimsediğine göre bu ülkelerle kıyaslanması uygun olacaktır.AB Ülkelerine baktığımız zaman,Trafikle ilgili uygulamalar konusunda ,bu ülkelerin kendi aralarında ortak bir uygulama olmadığını görmekteyiz.Her ülke kendi sosyal ve ekonomik yapısına uygun bir sistem oluşturmuş,gelişen şartlara göre daha mükemmeli yakalama çabasındadırlar.Daha mükemmeli ararken,onlar da birbirlerinin sistemlerini incelemekte,kendi birikimlerini de üzerine koyarak daha iyiye,daha güzele yol almaktadırlar.
Biz de bu konuda mükemmeli araştırmak,bulmak ve kendi yapımıza adapte etmek zorundayız.Şu anda AB Ülkeleri içinde,bu konuda, en mükemmel görünen Almanya’dır.Biz de yazımızda Almanya’daki sistemi inceleyecek,zaman zaman Fransa , İtalya ve Ülkemiz ile
mukayeseler yapacağız.Bu araştırma yazımızda,Emniyet Genel Müdürlüğü-Trafik Hizmetleri Başkanlığı’nın 2008 yılında Fransa, İtalya ve Almanya’da yaptığı incelemeler ile Sürücü Kursları Federasyonunun belirlediği,benim de içinde bulunduğum bir heyet tarafından 2005 yılında Almanya,Belçika ve Hollanda’da yaptığı incelemelerden faydalanılacaktır.*
Amacımız,sürücü kurslarının bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi,işini en iyi şekilde yapmasının sağlanması ve trafik güvenliğine maksimum katkının sağlanmasıdır.Amacımız Dünya’daki gelişmeleri yakından ve zamanında takip etmek;çağdaş normlara gecikmeden adapte olmak ve trafikteki güzellikleri çağdaşlarımızla paylaşmaktır.Kriterimiz bilimsellikten uzaklaşmamak,güvenliği ön planda tutmaktır.
Almanya’da göze çarpan en belirgin özellik,trafikteki kuralların askeri bir disiplinle ve tavizsiz uygulanmasıdır.Almanya’da,Trafikte kişisel mantık söz konusu değildir.Bir Almana göre KIRMIZI ışığın tek bir anlamı vardır ve yorum yoktur:DUR.Yeşil ışığın da tek bir anlamı vardır:GEÇ.Gereksiz korna çalmanın anlamı:SAYGISIZLIK,çok nadiren çalınan kornanın anlamı da yapılan bir hataya karşı KÜFÜR’dür.Yani o noktaya gelmeden kimse korna çalmaz.Birisi diğerini uyardığı zaman asla “sana ne!” demezler.Hatalarını kabullenir,özür dileyip hatasını düzeltirler.Almanya böyle bir ülkedir.Bir toplum nasıl bu kadar disipline olabilir? Bu ayrı bir inceleme konusu olmakla beraber,hemen şu söylenebilir: Yaş ortalaması 43 ün üzerinde, kişi başı milli geliri 31.400 ABD doları olan,kültür düzeyi yüksek bir toplumda bunu sağlamak çok da zor olmasa gerek.Türkiye gibi yaş ortalaması 25 lerde olan,eğitim düzeyi çok düşük,işsizlik oranları yüksek,fert başına geliri 6.000 ABD doları,gelir dağılımı son derece bozuk bir ülkede ise bunu sağlamak son derece zordur.Ancak,bunun zor olduğunu bilerek hareket etmek ve bu zor olanı başarmak zorundayız.İstersek başarırız.Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ekonomisi de çok iyi değildir.Diğer şartları da biraz bize benziyor.Ama trafik kuralları çok güzel işliyor.Demek ki her şeye rağmen başarmak mümkün.Zira trafik kurallarına uymak bir alışkanlık meselesidir.Trafik kurallarını doğru öğrenir,trafik kurallarına uymayı alışkanlıklarımız arasına katabilirsek,sorunu büyük oranda çözmüş oluruz.Emniyet kemeri kullanmanın gerekliliğine inanmadan,bunu alışkanlıklarımız arasına sokmamız oldukça zordur.
Bizim, Sürücü Kursları olarak Türkiye’deki temel eksiğimiz; Sürücü Kurslarının Özel Öğretim Kurumları gibi onlarca değişik alanı kapsayan bir yapının içinde, aynı kanun ve yönetmeliklere bağlı çalışmamızdır. Bu nedenle de sürücü kurslarının kendine özgü düzenlemeler yapılamaması,bu konularda hızlı ve pratik kararlar alınamamasıdır. Buna bağlı olarak gelişen diğer sorunlar; Direksiyon sınavlarının yetersizliği,Kurs eğiticilerinin ve sınav yapıcıların yetiştiği kursların yetersizliği ve Kurucuda aranan kriterlerin eksikliğidir.Diğer sorunlar bunlara bağlı olarak gelişen tali sorunlardır.Bunlar çözülmeden diğerlerinin çözülmesi veya çözülmeye çalışılması boşuna çaba olacaktır.Şimdi,bize ışık tutması açısından, AB Ülkelerindeki sürücü kurslarına ve sürücü eğitimine bir göz atalım:
Sürücü Kurslarının açılış ve işleyişi
ALMANYA:
Almanya’da bir kişinin kurs açabilmesi için;
1-Bir teknik alanda meslek sahibi olması
2-Sürücü Belgesi sahibi olması( son 5 yıl içinde 3 yıl araç kullandığını belgelendirmesi)
3-Trafik sicilinin temiz olması
4-Sürücü okulunda teorik ve pratik eğitimi verebilecek bir sertifika sahibi olması
5-En az 2 yıl sürücü okulunda çalışmış olması zorunludur.
Sürücü Belgesi alabilmek için sürücü kurslarına gitme zorunluluğu vardır.
Silahlı Kuvvetler,polis ve itfaiye teşkilatının kendi sürücülerini eğitmek,sınav yapmak ve belgelendirmek üzere yetkileri vardır.Ancak polis ve itfaiye teşkilatı ,bu eğitimi özel sürücü kurslarından almalarının maliyetinin daha düşük olması nedeniyle,genellikle kendi bünyelerinde eğitim yapmamaktadırlar.Belgelerini onlar da sürücü okullarından almaktadırlar.
Eğitim araçlarında çift fren , çift debriyaj ve çift gaz sistemi bulunmakta ve aracın tavanında ışıklı sürücü okulu işareti olup, kapılarında sürücü okulunun adı yazmaktadır.Bütün sınıflarda teorik eğitim 14 ders olup her ders 90 dakikadır.12 dersi temel konular(trafik mevzuatı,Trafik İşaretleri ve Kuralları,İlk Yardım,Çevre Bilgisi)oluşturur ve bütün sertifika sınıflarında ortaktır. 2 dersi ise sertifika sınıfları ile ilgili özel konular(aracın teknik donanımı ve motor bilgisi)oluşturmaktadır.Programlar modüler sistemde işlenmekte olup aday,belli bir sıra takip etmeksizin, istediği modülü istediği günde alabilmektedir.Böylece zamanım uymuyor mazereti ortadan kalkmaktadır.14 modüler dersin tamamını almak zorundadır.Teorik ve uygulama diye bir ayrım olmadığından,kurucu öğrenci sayısına göre teorik ders ile uygulamayı aynı anda başlatabilmektedir.Kursiyerin bir yıl içinde teorik sınava girmesi gerekir.Teorik sınavı geçtikten sonraki bir yıl içinde uygulama sınavına katılması gerekir.Kursların denetiminden Belediye senatosu sorumludur ve dört yılda bir kez denetlenir.Bir şikayet durumunda ise önce izlemeye alınır ve şikayet yerinde bulunursa denetime alınır.
B sınıfı için Zorunlu Pratik Eğitimler (direksiyon eğitimi) 12 saat olup,her bir ders saati 45 dakikadır.Bu eğitimlerin tamamı akan trafikte olup 4 saati otoyolda,5 saati şehir içi yollarında,3 saati ise gece eğitimleri şeklindedir.Gece sürücü eğitimleri mutlaka hava tam olarak karardıktan sonra yapılmaktadır.Akan Trafiğe çıkacak durumda olmayanlara,akan trafiğe çıkacak konuma gelene kadar kurs tarafından,sakin yollarda eğitim verilir ve yetiştirilir.Kişi,ancak akan trafiğe çıkacak konuma geldikten sonra,12 saatlik zorunlu eğitimi (şehir içi,otoyol ve gece eğitimini) almak zorundadır.
Motosiklet için müracaat edenlerin %99’u motosiklet kullanmayı bilmeden gelmekte ve kursta öğretilmektedir.Eğitim ve sınav sırasında öğretmen ile kursiyer arasındaki iletişim telsizle sağlanmaktadır.Motosikletin Direksiyon sınavı sakin bir yerde başlamakta,düz gitme,sekiz çizme ,dönüş yapma,ani fren yapma,tehlikeden kendini kurtarma ve koruma görüldükten sonra akan trafikte devam etmektedir.Akan trafikteki sınav sırasında öğretmen ve sınav sorumlusu adayı bir araçla takip etmektedir.
Farklı sürücü belgesi sınıflarına aynı anda müracaat edilebilmektedir.Bu durumda uygulama sınavına önce küçük araçla başlanır.
Otobüs ehliyeti için,daha öncesinden 2 yıllık kamyon veya çekici ehliyeti yok ise,pratik eğitim ders saati 60x45 dakikaya kadar artırılabilmektedir.Kurslardaki pratik eğitimlerin özel eğitim alanlarında(pistlerde) yapılma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Fransa:
Teorik eğitimlerde Trafik Kuralları ve Risk Bilgisi ile Çevre Bilgisi Eğitimi verilmekte, İlk Yardım ve Motor dersleri müstakil olarak verilmemekte ve bunlara yönelik ayrıca derslik bulunmamaktadır.Uygulamalı eğitimler ise 20 saat süreyle önce trafik yoğunluğunun az olduğu sokaklarda,sonra şehir trafiğinde ve daha sonra da otoyollarda gece ve gündüz şartlarında ayrı ayrı verilmektedir.
Ayrıca, sürücü kurslarında teorik eğitim alma zorunluluğu olmadığından,isteyen adaylar teorik konuları kendileri çalışarak öğrenebilmekte,uygulamalı eğitimlerini ise 3 yıllık en az B sınıfı sürücü belgesi bulunan ve trafik sicili temiz olan bir yakınından alabilmekte,bu durumda en az 3000 km. araç kullanarak eğitim aldığını(eğitimler,süreleri ve km. bilgileri özel bir deftere kaydedilerek) belgelendirmek zorundadırlar.Eğitim araçlarında çift fren ve debriyaj sistemi bulunmaktadır.
İtalya:
Sürücü kursları bulunmakla birlikte ,sürücü kursuna gitme zorunluluğu bulunmamaktadır.Sürücü kurslarında Trafik ve Çevre Bilgisi eğitimi verilmekte,İlk Yardım ve Motor dersleri müstakil olarak verilmemekte ve bunlara yönelik derslik bulunmamaktadır.Sürücü Belgesi sınavlarına hazırlanan adaylar,sürücü kursu eğitmenleri ya da 10 yıllık sürücü belgesi sahibi kişilerin nezaretinde,arka camında “P”harfi bulunan bir araçla şehir içinde pratik eğitim de alabilmektedirler.
Almanya,Fransa ve İtalya’da Sınavlar:
a)Sınav Yapıcılar (direksiyon sınav komisyonu üyeleri):
Almanya’da sınavlar TÜV veya DEKRA isimli özel kuruluşlar tarafından yapılmaktadır.Direksiyon Sınav Yapıcılarının,teknik eğitim veren 3 yıllık meslek yüksek okulu veya üniversitelerin mühendislik bölümlerinden mezun olmaları,A,B veya C sınıfı sürücü belgesi sahibi olmaları,Otobüs sürücü belgesi sınavı yapacakların ise D sınıf sürücü belgesine sahip olmaları gerekmektedir Bu şartlara haiz olanlar,TÜV veya DEKRA bünyesinde 6 aylık temel eğitim aldıktan sonra,Ulaştırma Bakanlığınca yapılan sınavlarda başarılı olmaları halinde Sınav Yapıcısı olmaktadır.Sınav yapıcı,sınav randevüsüne tek başına gitmekte,sınavını yapmakta,aday başarılı ise sınav sonunda sürücü belgesini imzalayıp adaya o anda vermektedir.
Nasıl ki,Türkiye’deki sigorta şirketlerinin hasar tespit eksperleri,bankaların anlaşmalı gayrı menkul değerlendirme eksperleri varsa ve yıllardır görevlerini tek başlarına yapabiliyorlarsa,benzer şekilde direksiyon sınav yapıcıları da yetiştirilebilir ve tek başlarına sınav yapabilirler.Bunun kararını alırken usulsüzlük olması endişesiyle hareket etmemek lazımdır. Banka ve sigorta şirketlerinde ne kadar usulsüzlük oluyorsa,direksiyon sınavlarında çok daha azı olacaktır.Bu nedenle Türkiye’de de bir an önce bu sisteme geçilmelidir.
Fransa’da bir kişinin Sınav Yapıcısı olabilmesi için;En az lise mezunu,21 yaşını doldurmuş,en az 2 yıllık B sınıf sürücü belgesi sahibi olması,adli ve trafik sicilinin temiz olması,Ulaştırma Bakanlığınca düzenlenen 15 haftalık eğitim sonucunda başarılı olunması gerekmektedir.
b)Sınavlar.
Almanya’da yazılı ve uygulamalı sınavlarTÜV veya DEKRA isimli özel sınav eğitim merkezleri tarafından yapılmaktadır.Sınava hazır olan adaya, randevü verilmekte,sınav yetkilisinin kontrolünde sınav 45 dk.sürmektedir.Bu süre otomobil için olup kamyon,otobüs,çekici için 75 dakika,motosiklet için 60 dakikadır.Sınavlar şehir içi,şehirler arası yollar ve oto yolda,gündüz ve gece şartlarında yapılmakta ve güvenliği tehlikeye düşürecek bir hata yaptığında bırakılmakta,Sınav Yapıcının belirlediği konularda ve miktarda eğitim almak üzere kursa yönlendirilmektedir.Motosiklet sınavları, yoğun trafikte yapılmasının riskinin fazla olması nedeniyle, trafik yoğunluğunun az olduğu yerlerde yapılmaktadır. Sınavlar bu şekilde yapılınca da sürücü kursları adaylarını buna göre hazırlamak zorunda kalmaktadır.Sürücü kursundaki eğitim sırasında zorunlu direksiyon eğitimi 12 saat olmakla beraber,aday yetişene kadar ders ücretli olarak eğitim devam etmektedir.Sürücü kursu,adayının sadece 12 saat zorunlu direksiyon eğitimi aldığını değil,adayının sınava hazır olduğunu bildirmekle mükelleftir.Teorik sınavlar toplam 110 puan değerindeki 30 soru üzerinden bilgisayar ortamında yapılmakta ve kursiyere 10 puanlık hata payı verilmektedir.Yani yaklaşık, sadece %10’luk bilgi eksikliğine müsaade edilmektedir.Bu oran Fransa’da %12 bizde ise %30 dur.Almanya’da yılda yaklaşık 1.9 milyon sürücü adayının sınavı yapılmaktadır.Bu sayıya ikinci,üçüncü, defa girenler dahildir.Adayın bir yıl içinde ard arda 3 sınava girme hakkı vardır.Kazanamazsa 3 ay ara verilir.Üç aydan sonra tekrar 15’er gün arayla üç kez daha sınava girebilir.Yazılı sınav soruları,çoktan seçmeli,üç şıklı ve kısa cümleler şeklindedir.En uzun soru ,en çok 2 satır ve 10-13 kelimedir.Soruların çoğunluğu ise sadece 3-5 kelimeden ibarettir.(Ek:1)Ülkemizde de sorular bu şekilde değiştirilmeli,ilkokul seviyesine indirilmelidir.Ülkemizde bazı sorular ve cevapları çok uzun (23 kelimelik soru ve 60 kelimelik cevaplar mevcuttur) olduğundan,bazı adaylarımız sorunun veya cevabın sonuna geldiğinde başını unutmakta,soruda veya cevapta bir bütünlük sağlayamamaktadır.Sorular ve cevapları kısa ve anlaşılır olmalıdır.Sınavdan amaç elemek değil,bilgi ölçmek olmalıdır.Bunun yanında geçme notu yükseltilmelidir.Başka bir bakış açısıyla,adayın bilmediği trafik kuralı %10 lara çekilmelidir.
Stajerlik Uygulaması:
Almanya’da Sınavları başararak sürücü belgesini alanlara,2 yıl süre ile stajer sürücü uygulaması yapılmaktadır.Bu sürücülere adaylık süresince bazı kısıtlamalar getirilmiştir.Normal sürücülere 0.5 promile kadar alkol toleransı tanınmakta iken aday sürücülere bu tolerans tanınmamaktadır.0.5 promile kadar alkollü araç kullandığı tespit edilen aday sürücülere para cezası uygulanmakta,ayrıca sürücü kurslarında ücreti karşılığında “sürücü davranışlarını geliştirme eğitimlerine” tabi tutulmakta ve adaylık süresi 2 yıl daha uzatılmaktadır.Ayrıca,uyuşturucu madde etkisinde veya 0.5 promilin üzerinde alkollü iken araç kullandığı tespit edilen aday sürücülerin sürücü belgeleri iptal edilmektedir.
Fransa’da adaylık süresi (01.01.2009 tarihinden itibaren) 3 yıl olup puan sistemine göre değerlendirilmektedir.Başlangıçta aday sürücüye 6 puan verilmekte,herhangi bir puan düşümü olmadığı takdirde ,her yıl ikişer puan ilave edilerek 3 yılın sonunda 12 puana ulaşmakta ve adaylığı kalkmaktadır.Yani hedef 12 puanı yakalamaktır.Adaylık süresi içinde ceza puanı alınması durumunda; yılda 2 şer puan düşülerek,toplam puan 12’yi bulana kadar ,aday sürücülük devam etmektedir.Bu durumda adaylık süresi 3 yılın üzerine çıkabilmektedir.Ayrıca bir avantaj olarak,Adaylık süresince,yanında en az 2 yıllık sürücü belgesi bulunan birisi eşliğinde 3000 km.yol yaptığının belgelenmesi ve ceza puanı almaması halinde her yıl için 3 puan kazanılarak adaylık süresi 2 yıla düşürülebilmektedir.
İtalya’da Stajer Sürücü uygulaması yoktur.
Sürücü Kursu Eğitmenleri:
Almanya’da sürücü kursu eğiticiliği (direksiyon öğretmenliği) müstakil bir meslek olarak kabul edilmektedir.Bu eğiticiler özel okullar tarafından yetiştirilirler.Almanya genelinde bu okullardan 50 adet mevcuttur.Sürücü kurs eğiticilerinin,22 yaşını doldurmuş olması,beden ve ruh sağlığı yönünden uygun olduğuna dair sağlık raporu bulunması,en az lise mezunu olması,en az 3 yıllık A,BE veya CE sınıfı sürücü belgesi(otobüs için DE sınıfı)sahibi olması,ceza puanı olmaması ve son 5 yıl içerisinde en az 3 yıl aktif olarak araç kullanmış olması gerekmektedir.Aktif sürücülük,kişinin araç sahibi olması veya herhangi bir yakınının aracını kullandığına dair vekaletinin bulunması anlamına gelmektedir.
Kurs Eğiticilerinin yetiştiği Kurs süresi 6 ay olup,bu süre içersinde 770x45 dakika eğitim verilmektedir.Bu eğitimde 350 saat Trafik Güvenliği ve Sürücü Davranışları,70saat Trafik Mevzuatı,100 saat Çevre ve Araç Tekniği,15 saat Direksiyon,235 saat ise Trafik Pedegojisi dersleri verilmektedir.
Bu eğitimler sonucunda Eğitici olacak kursiyerler;1 saat direksiyon,5 saat yazılı ve 30 dakika süreyle de sözlü sınava tabi tutulmaktadır.Yazılı sınavların bir saati Trafik Pedegojisi,1 saati Araç Tekniği,2 saati Trafik Güvenliği ve Sürücü Davranışları ve 1 saati diğer konulardır.
Sınavlarda başarılı olması durumunda 4,5 ay süreyle aday eğitimci olarak yetkilendirilmektedir.En az dört ay en çok iki yıl içersinde Asil Eğitim sınavına girilmektedir.Bu sürenin birinci aşamasında izleyici olarak ders ortamında bulunmakta,ikinci aşamasında denetleyici bir öğretmenin yanında ders anlatmakta,üçüncü aşamasında ise doğrudan kendisi ders vermektedir. 4.5 ay sonunda gerçek ders ortamında uygulamalı ve pratik olarak 45’er dakikalık eğitim verdikten sonra,başarılı olması halinde sertifikalandırılarak Sürekli Eğitimci statüsünü kazanmaktadır.Eğitimcilerin ayrıca her dört yılda bir 3 gün süreli geliştirme eğitimlerine katılmaları gerekmektedir.
84 Milyon nüfuslu Almanya’da Ülke genelinde 4000 sürücü kursunda 30.000 öğretmen görev yapmakta ve B sınıf sürücü belgesi için yılda 800,000 kişiye eğitim verilmektedir.
Fransa’da Eğitici olarak çalışacakların,25 haftalık özel bir eğitim almaları gerekmektedir.
Bu durum Türkiye ile mukayese edildiğinde,trafik güvenliğine verdiğimiz önemin özellikle Almanya’ya göre ne kadar zayıf olduğu görülmektedir.
